Dit artikel werd in Juni 2024 eerder gepubliceerd in Mus magazine

Van stenen tafelen naar boekrollen, naar Nederlandse vertalingen, naar je telefoonscherm. De Bijbel is van alle eeuwen en blijft interessant. Gijs van den Brink is al 40 jaar betrokken bij de StudieBijbel en brengt al die tijd al vol passie de moderne lezer dichter bij Gods Woord. Hij vertelt hoe de geschiedenis en de passie voor de Bijbel hem drijven om er steeds weer dieper in te duiken. 

De Bijbel blijft interessant

“Het belang van bijbelstudie is om God beter te leren kennen, dat staat voor mij op de eerste plaats. Ik ontvang ook leiding uit Gods woord en inzicht in het leven. Wat is de bedoeling van het leven op aarde? Wat doen we hier? Waarom leven we? Waar kom je vandaan? Waar ga je heen? Op die grote vragen vind ik in de Bijbel een antwoord, vragen waar elk mens mee te dealen heeft, wie is God? Daarom lees ik de Bijbel, het overtuigt mij dat de God van Israël de echte God is en daardoor wordt de Bijbel ook steeds interessanter.”

Oud en nieuw

“Er is natuurlijk al heel lang een Nederlandse Bijbel. De meest bekende oude vertaling is de Statenvertaling, die natuurlijk door de jaren heen herzien en leesbaar gehouden is. Deze ‘eerste’ vertaling is ook de eerste die we laten zien in de StudieBijbel. Daar hebben we bewust voor gekozen, dit is namelijk de meest letterlijke vertaling. Deze staat ook voor mij op nummer 1! We plaatsen hierbij ook de Griekse tekst waarop de Statenvertaling gebaseerd is. Moderne vertalingen hebben een andere Griekse tekst vertaald, die op allerlei kleine punten verschilt.”

“Er zijn in de 19e en 20e eeuw allemaal nieuwe handschriften ontdekt en op basis daarvan zijn er kritischere vertalingen op de markt gekomen. De bekendste Griekse uitgave van het Nieuwe Testament is die van Nestle-Aland, en eigenlijk alle moderne vertalingen zijn gebaseerd op een bepaalde editie van Nestle-Aland. Het is heel gezond dat je verschillende bijbelvertalingen naast elkaar legt en de verschillen bekijkt. Maar hoe weet je of een verschil komt door een andere vertaling of dat er een andere Griekse tekst aan ten grondslag ligt? In de StudieBijbel geven wij vier tekstedities weer van het Nieuwe Testament, zodat je kunt zien waar er verschillen bestaan. Je hoeft niet eens een expert te zijn om de verschillen te kunnen zien. Zo maken we de geschiedenis van de Nederlandse bijbelvertalingen en de geschiedenis van de teksten van de Bijbel inzichtelijk!”

Nederlands is ook niet alles

“De impact van beperkingen van de Nederlandse taal verschillen per bijbelvertaling. Vertalingen worden namelijk steeds vrijer, dit komt omdat er steeds meer waardering wordt gegeven aan de doelgroep, de lezers. De doeltaal is Nederlands, de brontaal is Grieks of Hebreeuws. Vroeger was het heel belangrijk om zo dicht mogelijk bij de grondtaal te blijven, daar scoort de Statenvertaling dan ook het hoogst mee! Vandaag is het doel om zo dicht mogelijk bij de moderne lezer te komen, men probeert nu meer de inhoud van een bijbeltekst te vertalen dan de letterlijke woorden. Daardoor worden vertalingen steeds vrijer. Dat vind ik aan de ene kant wel mooi, want dit wordt gedaan met de bedoeling om de boodschap van de auteur weer te geven. Maar daar komt wel bij dat er over de bedoeling van de auteur meningsverschillen bestaan. Daarom is het goed om verschillende vertalingen naast elkaar te lezen. In de StudieBijbel geven we bovendien een woord-voor-woord vertaling van de oorspronkelijke Griekse of Hebreeuwse tekst. Zo kun je eenvoudig zelf zien hoe de verschillen tussen vertalingen ontstaan.”

“De bronteksten zijn vaak veel korter dan de Nederlandse tekst. We gaan om met de beperkingen van onze taal door de teksten vaak langer te maken. De klassieke talen geven in weinig woorden, heel staccato, veel meer informatie dan wij in dezelfde hoeveelheid woorden kunnen zeggen. Er zit natuurlijk ook zo’n 2000-4000 jaar tussen ons en de bronteksten, wat vaak leidt tot meer uitleggende vertalingen om de tekst begrijpelijk te maken voor de moderne lezer.”

De beste bijbelvertaling?

“Er zijn mensen die graag een aantal hoofdstukken achter elkaar lezen, die mensen zou ik aanraden om een vrije vertaling, zoals NBV of Groot Nieuws Bijbel te lezen, dat leest heel prettig en je begrijpt vrij snel wat er staat. Als studie je doel is bij het lezen van de Bijbel zou ik een meer letterlijke vertaling nemen. Dat is dan bijvoorbeeld de (herziene) Statenvertaling, NBG1951 of de Willibrordvertaling.”

De Bijbel zo dichtbij mogelijk

“De missie van de StudieBijbel is de oorspronkelijke bijbelteksten, in het Grieks en Hebreeuws, zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen. Dit is voor het eerst in de Nederlandse taal dat het mogelijk is om de oorspronkelijke tekst als leek te lezen, door die woord-voor-woord-vertaling! Zo kan een leek de Bijbel lezen zoals die oorspronkelijk is geschreven. De StudieBijbel legt de Nederlandse vertaling, bronteksten en uitleg per tekst naast elkaar. Natuurlijk kan je ook veel op het internet vinden, maar bij de StudieBijbel heeft een redactie van gekwalificeerde bijbelwetenschappers de tekst geschreven, meegelezen en gecorrigeerd. Je hebt met de StudieBijbel app het gewicht van een degelijk naslagwerk zonder het fysieke gewicht van een enorme stapel boeken.”

25.000 pagina’s in je broekzak

“De StudieBijbel app maakt bijbelstudie veel makkelijker en sneller. Als je de boeken van StudieBijbel hebt (29 boekdelen!), kun je in één boek de vertalingen en uitleg lezen en dan per woord met een nummer in een een ander boekdeel de woordstudie van het woord opzoeken. Daar gaat tijd in zitten, en je moet al die boeken hebben. De StudieBijbel app heeft 25.000 pagina’s aan bijbeluitleg die voor zo’n 100.000 gebruikers in een handomdraai tevoorschijn komen. Je kunt die ook makkelijk meenemen in je zak of tasje naar de bijbelkring en dan elke tekst raadplegen. Dat lukt helemaal niet met die dikke, zware boeken. Ik heb bij elke studiekring de StudieBijbel app open staan.” 

BibliaDeEstudio, de grenzen over

“We kregen het verlangen toen we klaar waren met de Nederlandse editie van de StudieBijbel (klaar zijn we natuurlijk nooit, we blijven ontwikkelen) om deze te vertalen in een taal waarin nog weinig bijbelstudiematerialen zijn. Na een tijd van overdenken en bidden hebben we gekozen voor Spaans. Er is ook even gedacht aan Russisch of Chinees. We hebben gekozen voor Spaans omdat er in Latijns-Amerika heel veel jonge kerken zijn die een enorme behoefte hebben aan bijbelonderwijs. Er zijn daar weinig theologische boeken, en er is relatief weinig bijbel-gerelateerd onderwijs. Inmiddels zijn alle commentaren van het Nieuwe Testament vertaald en werken we hard aan de vertaling van de verklaringen van het Oude Testament. Naast het vertalen van de StudieBijbel proberen we ook netwerken op te bouwen in Latijns-Amerika en we doen dat samen met lokale vertalers die meelezen en met opleidingen uit de regio. Ondertussen zijn er al 70.000-80.000 gebruikers in Latijns-Amerika en komen er elke maand zo’n 1000 nieuwe registraties bij voor BibliaDeEstudio.”

Gijs van den Brink (1953) studeerde theologie in Utrecht. Hij trouwde tijdens zijn studie met zijn vrouw Dieneke en heeft 3 dochters. Hij woont al 40 jaar met veel plezier in de woongemeenschap ‘Elim’ die hij heeft mogen helpen oprichten met twee andere echtparen. Hij werkt al meer dan 40 jaar voor de StudieBijbel, waar hij sinds de afronding van zijn studie bij betrokken is. StudieBijbel was een een initiatief van Herman ter Welle die het centrum ‘In de Ruimte’ heeft opgezet. Toen in 1997 dit centrum ophield te bestaan, heeft de redactie van de StudieBijbel het Centrum voor Bijbelonderzoek (CvB) opgericht.